Budowa i funkcja skóry – jak to działa?

Skóra – jak to to działa?

Dobrze jest poznać podstawy  budowy i funkcji skóry, aby zrozumieć skąd biorą się różne problemy dermatologiczne i jak sobie z nimi radzić. Ten największy organ naszego ciała o powierzchni prawie 2 m² , chroni oraz  łączy środowisko wewnętrzne z zewnętrznym, a także bierze udział w wytwarzaniu hormonów i odgrywa rolę odpornościową organizmu.

Nasza skóra składa się z trzech warstw: naskórka, skóry właściwej i tkanki  podskórnej.

Na podstawie: www.scholaris.pl/zasob/52345.

Naskórek (łac. epidermis)

Jest najbardziej zewnętrzną warstwą skóry, która niczym płaszcz przeciwdeszczowy osłania ciało  przed działaniem szkodliwych czynników takich jak: woda, brud, groźne mikroby, promieniowanie  UV i czynniki chemiczne.

Naskórek jest  zbudowany z kilku warstw komórek wśród których wyróżniamy komórki (melanocyty) produkujące barwnik decydujący o kolorze skóry, piegach i przebarwieniach, komórki odpornościowe oraz keratynocyty,  które stanowią  najliczniejszą grupę komórek.

Keratynocyty odnawiają się w głębszych warstwach (1)  dzięki systematycznym podziałom
i po 28 dniach wędrówki docierają do najbardziej zewnętrznej warstwy skóry –warstwy rogowej naskórka, a następnie ulegają złuszczeniu (3). Przechodzą od błony podstawnej ku warstwom zewnętrznym, zmieniają swój kształt i z owalnych stają się płaskie (2). Następnie układają  ściśle jedna na drugiej, tworząc warstwę lipidową naskórka. Tak powstała bariera ochronna zapobiega utracie wody z głębszych warstw skóry oraz chroni ją przed działaniem czynników zewnętrznych. Efektem prawidłowego przebiegu  odnowy naskórka jest piękna, zdrowa i pełna blasku cera.

Na podstawie: Structure of the epidermis (https://www.griffinandrow.com/product/exfoliate/)

Wraz z wiekiem, podziały komórkowe są coraz wolniejsze, dlatego proces regeneracji nie przebiega tak sprawnie jak w okresie młodości. Skóra  staje się bardziej  matowa, szorstka i sucha.

Podobnie bywa gdy wystąpią zaburzenia w budowie bariery ochronnej, takie jak niedobory pewnych lipidów (ceramidy, kwas alfa liponowy, cholesterol) lub oddziaływanie czynników środowiskowych powodujących jego uszkodzenie. Należą do nich: wysoka temperatura, mroźne, suche powietrze, promieniowanie słoneczne, a także związki chemiczne w kosmetykach. Szczególnie dotkliwie odczuwają to osoby ze skórą wrażliwą, która reaguje podrażnieniem, zaczerwienieniem, uczuciem pieczenia i ściągania.

Takie objawy odczuwają również osoby z cerą tłustą, trądzikową i bardzo często w takiej sytuacji  sięgają po kremy natłuszczające ulegając złudzeniu, że mają skórę suchą, co tylko pogarsza sytuację. Pod warstwą zrogowaciałych, zalegających mas naskórka znajdują się gruczoły łojowe wydzielające sebum – doskonałą pożywkę dla bakterii. Nałożenie tłustego kremu jest jak dolanie oliwy do ognia, które   powoduje zaostrzenie zmian trądzikowych.

Dlatego zawsze, niezależnie od rodzaju skóry, gdy pojawi się jej  szorstkość, w pierwszej kolejności należy wykonać peeling chemiczny, którego celem jest  złuszczenie martwego naskórka a następnie  zastosować obfite nawilżanie w celu jego odbudowy.

Skóra właściwa (łac. cutis vera)

Leży tuż  pod naskórkiem, od którego oddzielona jest  błoną podstawną, a  ze względu na budowę oraz funkcję można ją porównać do sprężystego materaca, który amortyzuje działanie czynników zewnętrznych. Wypełnieniem jest tu macierz pozakomórkowa zbudowana z mukopolisacharydów, takich jak kwas hialuronowy, siarczan chondroityny, heparyna. Kwas hialuronowy ze względu na swoje niesamowite właściwości wiązania wody zajmuje pozycje lidera wśród innych mukopolisacharydów.

Jedna  cząsteczka tego gęstego żelu potrafi przyłączyć aż  tysiąckrotnie więcej cząsteczek wody, zwiększając tym samym objętość tkanek dając efekt wypełnienia, utrzymania napięcia i nawilżenia skóry.

W  macierzy obok mukopolisacharydów występują dwa fantastyczne białka: kolagen i elastyna.  Kolagen, stanowiący aż 80%  masy naszej skóry, występuje w postaci luźno rozmieszczonych włókien, sprawiając, że jest ona miękka i gładka. Natomiast elastyna jest białkiem o właściwościach podobnych do gumy i nadaje skórze elastyczność i sprężystość.

Wszystkie te struktury wytwarzane są przez fibroblasty- luźno rozrzucone komórki pomiędzy włóknami kolagenu. W dzieciństwie i młodości produkcja wszystkich tych struktur jest na odpowiednio wysokim poziomie, dlatego skóra jest dobrze  napięta, elastyczna, gładka i miękka.

Jednak z wiekiem, już w okolicach trzydziestego roku życia zaczyna spadać ilość produkowanego kwasu hialuronowego  i włókien kolagenowych, w wieku lat czterdziestu proces ten przybiera na sile, a po pięćdziesiątce rozpad tych struktur przeważa nad ich syntezą. Efektem takiego przebiegu wydarzeń jest przybierająca na sile wiotkość skóry, utrata jej objętości i pojawianie się głębokich bruzd. Mechanizm ten może zostać przyspieszony przez czynniki zewnętrzne, wśród których ważną rolę odgrywają intensywne kąpiele słoneczne oraz  częste korzystanie z solariów.

Promieniowanie ultrafioletowe powoduje uszkodzenie wszystkich elementów skóry właściwej od włókien kolagenowych po macierz co wpływa na jej charakterystyczny wygląd. Staje się mocno pobruzdowana, pojawiają się żółte grudki i plamki, a drobne naczynia krwionośne ulegają rozszerzeniu. Istnieje wiele obrazowych określeń tak zmienionej skóry „skóra żeglarza” czy „skóra farmera”. Bardzo często z  takimi  zmianami  szukając pomocy trafiają do gabinetów medycyny estetycznej kobiety około pięćdziesiątego roku życia, które przez całe życie kochały słońce i opalanie .

W skórze właściwej znajdują się również gruczoły potowe, mieszki włosowe i gruczoły łojowe. Wszystkie te struktury odgrywają bardzo ważną rolę w funkcjonowaniu całego organizmu. Czasami są nadaktywne i wtedy zaczynają się pojawiać problemy z nadpotliwością lub trądzikiem. Skóra właściwa to również miejsce gdzie zlokalizowane są naczynia krwionośne, które u niektórych osób są nadaktywne bywając źródłem kłopotliwych rumieńców, a także zakończenia nerwowe dzięki którym docierają do nas bodźce ze świata zewnętrznego.

Tkanka podskórna (łac. subcutis)

Jest to najgłębiej położona i zwykle najgrubsza warstwa skóry stanowiąca przeciętnie 10% masy ciała. Ze względu na właściwości można ją porównać do puchowego kombinezonu, który stanowi izolację termiczną i ochronę dla leżących pod nim organów. Dominują tu komórki tłuszczowe „adipocyty”, odpowiedzialne za magazynowanie tłuszczu i wody oraz komórki tkanki łącznej  tworzącej więzadła, które łączą skórę z mięśniami. Z wiekiem, rozkład tkanki tłuszczowej ulega zmianie: w jednych miejscach zanika, w innych jest jej więcej. W zależności od rodzaju starzenia, rysy twarzy mogą ulec zaostrzeniu z mocno zaznaczonymi bruzdami, zapadniętymi policzkami  i nadmiarem skóry w dolnych partiach twarzy tworząc ta zwane „chomiki”. Utrata sprężystości  więzadeł  skórno-mięśniowych, która również postępuje z wiekiem  prowadzi do nasilenia tych objawów, dając obraz zmęczonej nadgryzionej zębem czasu twarzy. Jej owal staje się rozmazany, a młodzieńczy trójkąt młodości zmienia się w odwrócony trójkąt starości.

Piśmiennictwo:

1. Ahlgren Beauty food,
2. Lutz, A. Kazuba Skóra a zagrożenia środowiska
3. Sterry, R. Paus, W. Burgdorf Dermatologia

Autorka Bloga